Sinan Karaca Öztürk: Romanlar Hindistan kökenli bir topluluktur

ROM KELİMESİ ROMANCA’DA HEM KOCA HEM DE ADAM DEMEKTİR

Romanların geçmişini kısaca sizden öğrenebilir miyiz?

 Bu anlamda toplum içinde birçok önyargı olmasına rağmen biz Romanlar olarak Hindistan kökenli bir topluluğuz. Romanlar Romanyalı olduğuna, İspanya’dan çıktığına da dair ön yargılar var ama biz bunların hiçbiri değiliz. Biz Hindistan’dan çıktık. Gazneli Mahmut, Hindistan’a saldırınca oradan göç yollarıyla İran’a kadar gelip oradan ayrılan Lom’lar Dom’lar ve Rom’lar olarak şu anda Avrupa’da ve Asya’da yaşayan bir topluluğuz. Çıkıştaki adımız da Rom’du. 1971’de İngiltere’de yapılan Dünya Roman Konseyi’nde de Roman kelimesinin kullanılması yönünde bir karar çıkmıştı. Ayrıca Rom kelimesi Romanca’da hem koca hem de adam anlamında kullanılır.

Tarih sahnesine çıktığımızdan beri biz Roman’ız

Roman mısınızı? Çingene misiniz? Esmer vatandaş mısınız?

Aslında biz Roman’ız ama yaklaşık 450-500 yıldır çingene, zigayna, zigon gypsy Türkiye’de ise bazı bölgelerde poşagevan, davulcu, mıtrıp gibi isimlerimiz var ama bu kelimelerin tamamı bu coğrafyada Bizans döneminden kalma kelimeler. Bizans’ta ise bu söylediğimiz kelimeler Romanları aşağılamak için kullanılmış. Yani pis, hırsızlık yapan gibi aşağılayacak kelimeler olarak kullanılmış. O dönemin Romanlarını genelde şehrin merkezlerinde değil şehrin tepelik yerlerine yerleştirmişler. Mesela Türkiye’de İstanbul özelinde bakarsanız Romanlar sahil kenarı gibi yerlerde değillerdir hep şehrin uzağında tepelik yerlerdeyiz biz. Zamanla şehirler gelişince Romanların yaşadığı yerler de merkezde kalmış. O kelimlere gelecek olursak “çingene” kelimesini “ben çingeneyim” diyerek kabul eden arkadaşlarımız da var. Belki bunu ironi için söylüyorlar ama ben Roman tarihi ile ilgili İlber Ortaylı hoca, Hristo Küçükov, Ali Dalyan gibi üç sempozyum  yapmış biri olarak şunu çok rahatlıkla söyleyebilirim tarihimizi biz biliyoruz. Tarih sahnesine çıktığımızdan beri biz Roman’ız. Esmer vatandaşa gelecek olursak 0 Türkiye’de kullanılan bir terim. Bu terimi de kim çıkardıysa çok teşekkür ederim çok iyi niyetli türetilen kelimelerdir. Ama biz Roman’ız.

ÇİNGENE DENİNCE KIRILIYOR MUSUNUZ?

Aslında şöyle: kendi arkadaşlarımız arasından biri bana “çingene” dediği zaman ben onun niyetine bakarım. İyi niyetliyse tabi ki kırılmam. Ama Erman Toroğlu meselesinde olduğu gibi hırsızla, dilenciyle bağdaştırıp “Bunlar zaten çingene bunlardan her şey olur , bunlar dilencilik de yapıyor.” gibi söylemler kullanıldığı zaman tabi ki kırılırız. Türkiye’de çingene kelimesi insanları aşağılamak amacıyla kullanıldığı için biz bunu kabul etmiyoruz.

ROMANLARIN YAŞAM TARZLARIYLA İLGİLİ KISA BİLGİ VEREBİLİR MİSİNİZ

Romanların yaşamsal tarzına bakarsak bu 100 sene öncesinden bugüne kadar bir değerlendirme yapmak gerekiyor. Biz aslında Türkler gibi konar-göçer insanlarız. Ama toplumla beraber biz de yavaş yavaş dönüştük. Geride kalan 100 yıllık süreçte özellikle son 30 yılı baz alırsak artık Romanlar daha yerleşik düzende yaşamayı tercih ediyor. Özellik son 3-5 yılda Romanlar daha çok devlet işlerinde, belediye işlerinde çalışmak istiyor çünkü önceki meslekleri bitti.

ROMANLARIN GENEL OLARAK YAPTIĞI MESLEK NEDİR

Dünyada bilinen en önemli mesleği kuyumculuktur. Hindistan’da kuyumcu işçiliğinin yüzde 70-80’ini Roman çocukları yapar. Elleri çok yatkındır o işlere.

ROMAN EŞİTTİR EĞLENCELİ İNSAN TANIMI DOĞRU MU?

Değil. Bugün Türkiye’de en çok yoksulluğu biz çekiyoruz. Hayata 1-0 yenik başlayan birileri vardır eyvallah. Ama biz 5-0 yenik başlıyoruz. Eğitimsizliğimiz var, ekonomik koşullarımız çok kötü. Devletin bize yaptığı şey sadece erzak ve kömür vermek. Bu durum insanları daha çok yoksulluğa, kolay kazanç sağlayan gelir kapılarına itiyor ve bu durum bize zarar veriyor.

Biz zevkten mi kokuyoruz

Roman çocuklarının gittiği okullara diğer vatandaşlar çocuklarını göndermiyor diyerek sözlerine devam eden Öztürk” Adrese dayalı sistem nedeniyle roman okulları oluştu. Devlet taşımalı sistemi bitirmek için en yakın okulları veriyor ama bunun sonucunda bu defa Roman’ın gittiği okula normal vatandaş çocuğunu göndermek istemiyor. “ Kokuyor” diyor. Kardeşim biz zevkten mi kokuyoruz? Çoğunun yaşadığı yerde elektrik yok, su yok, yol yok ve kısacası para yok. Hal böyle olunca yeterince yıkanılmadığı zaman insan kokuyor” dedi

Kentsel dönüşümün tamamı Roman mahallelerine yapıldı

Özellikle 2002 yılından sonra romanlar daha da büyük sıkıntılar yaşamaya başladı. AKP hükümeti geldikten sonra istanbul’da yapılan kentsel dönüşümlere bakın. Kentsel dönüşümlerin yapıldığı mahallelerin hepsi roman mahalleleri.  “Bizim roman mahallelerimizde uyuşturucu sıfır gibiydi. Önce uyuşturucu giriyor ondan sonra Polis giriyor ondan sonra kentsel dönüşüm giriyor. Biz artık bunun sistemli olarak yapıldığına inanmaya başladık. “dedi

Roman mahallesinde aynı evrakla on kişinin evini yıktılar

 Romanların oturduğu yerlerin yüzde 70’inde  ya tapu tahsis belgesi var ya da tapusu yok. Yani, adam gelmiş oturmuş ve işgalci konumunda. Gaziosmanpaşa’dan örnek vereyim. Gaziosmanpaşa’daki Roman mahallesinde aynı evrakla on kişinin evini yıktılar. Romanların devletle sorunu yok ya. Polise karşı gelmeyiz, askere karşı gelmeyiz. Devlet bir şey söylüyorsa biz bunu doğru kabul ederiz. Bazen doğru kabul ettiğimiz şeyler yüzünden inanılmaz mağduriyetler yaşıyoruz.

Romanların dili var mı? Türkiye’de bunu bilen ne kadar insan var?

Var, Romanes dili. Bizim Türkiye’de 6 Milyon  üzerinde Rom nüfusumuz var. Dom ve Rom olarak toplam nüfusumuz 7 Milyon civarında.  Ve bu rakamın % 30’u gibi bir sayısı ancak Romanes’ce konuşuyor. Bununda çoğu sadece konuşabiliyor ama yazamıyor.

Dom ve Rom ayrımı nedir

Hindistan’dan çıkıp göç yoluyla İran, Suriye, Rusya derken Mezopotamya bölgesine gelen Romların konuşmaları zaman içerisinde  Arapça, Kürtçe ve Ermenice kelimeler var. Böyle olduğu için Romanes  Karadeniz tarafına gittikçe kendine Lom diyenler oluşmuş. Yani, farklı bölgelere giden Romlar gittikleri bölgenin bazı özelliklerini almışlar.  Balkan coğrafyasına giden Makedonya, Sırbistan, Bulgaristan, Romanya gibi yerlerde olan bizler Romanız ve biz Romanes dili konuşuyoruz. Aslında dilin kökeni Sanskritçe, Hindistan’ın orijinal dili.

 Romanların Türkiye’deki Eğitim Hayatı Nedir?

Son yıllara biraz ilerleme var ama hala bizim dört yıllık üniversite bitiren öğrenci sayımız 10 binde bir, iki yıllık üniversite bitiren sayısı binde bir. Kırk yaşın üzerindeki romanların okuma oranı ilkokul düzeyinde. Elli yaş ve üzerine çıktığımız zaman okuma yazma bilen sayımız neredeyse yüzde 1, yüzde 2 düzeyinde. Şu anda ilkokul, ortaokul ve lise bitiren öğrencimiz bile yüz 10-15 civarında. Çok düşük.

ROMAN MAHALLELERİ TARİKAT KUŞATMASINDA

İnanç olarak romanları nerede değerlendiriyorsunuz?

Türkiye’de yaşayan Romanların yüzde 99 Müslüman. Tabi diğer ülkelerde yaşayanlar oldukları ortamdan etkilenmiş olabilirler. Hristiyan olanı da var, Hindistan’da Budist olanı da. Bunu kötü anlamda söylemiyorum ama AKP’nin yönlendirmesiyle paralel son 10- 15 yıl içinde Roman mahallelerinde inanılmaz bir dergahlaşma oluştu. Romanlar FETÖ dışında diğer tüm cemaatlere devlet destekli olarak girmiş durumda. Şöyleki Romların yaşadıkları mahalleler tam karşılığı tarikatların kuşatmasında. Kimilerini İsmail ağacılar kapmış, kimilerini Menzilciler. Kapan kapana yani.

DERNEKLEŞME ADINA TÜRKİYE’DE HANGİ KONUMDASINIZ?

Türkiye’de yaklaşık olarak 650’nin üzerinde Roman derneği var. Elliye yakın federasyonumuz oluştu, bir tane resmi bir tane de kurulmak üzere olan konfederasyonumuz var.

APTAL MIYIM BEN BU DÜNYAYA FAKİR GELEYİM

Doğarken nerede doğabileceğinizi seçebiliyor musunuz? Allah bana yukarıdan “Sinan Karaca Öztürk, sen bu dünyaya geliyorsun kimin çocuğu olmak istiyorsun?” deseydi Bill Gates’İn çocuğu olayım derdim.  Aptal mıyım ben bu dünyaya fakir geleyim? Kim ister fakir yaşamayı? Yaradan hepimizi yarattı. Tamam kavim kavim yarattı ama bizi de bu kadar ötekileştirmeyin. Bana da aynı şartlarda yaşama hakkı ve fırsatı verin değerlendirelim hep beraber.

YAKIŞTIRMALARIN HAKLI TARAFI YOK MU?

Bence hiç yok. Hırsılığı Sivaslı da yapıyor, Erzincalı da yapıyor, Vanlı da yapıyor,Trakyalı da yapıyor.  Onlarla ilgili böyle bir şey söyleniyor mu? Yerleşik düzende yaşamıyorsak bu bizim suçumuz değil. Sosyal devlet olarak geleceksin binayı yapacaksın yaşamsal şartları uygulayacaksın ondan sonra o insanlar da daha düzenli yaşayacak . Bu ülkedeki işsizlik bitirilemezse, ülkedeki eğitim sorunları çözülmezse, Roman mahallesinde yaşayıp ekmek bulamayan okumaya çalışan bir çocukla Saint-Joseph Fransız Lisesi’nde okuyan bir çocuğu aynı şartlarda üniversite sınavlarına sokarsan o zaman buradaki Roman öyle kalmaya devam edecek. Bir öğrencim var benim kız dört yıllık kamu mezunu. Kıza 3-5 ay içerisinde iş bulamazsak babası kızı büyük ihtimalle evlendirecek. Bu kızın rol model olması gerekiyor. Yoklukla ve burslarla okumuş biri. Okul bitti istihdam konusuna geldik, istihdam edemiyoruz biz bu kızı.

ROMANLARDAN PARTİSİ: GÜZEL PARTİ

Mesafe kaydetmediniz mi?

Mesafe kaydettik, her şey kötü değil. Ben Milletvekili adayı oldum belediyede görev aldım ama anlatmak istediğim şey toplumsal. Kişisel olarak bizim bir sıkıntımız yok ama toplumsal olarak inanılmaz sıkıntılarımız var ve bunun önündeki en büyük engel devletin uygulamaları, bürokrasinin ta kendisi. Bunun sorumlusuda Türkiye’de siyaset üreten tüm partilerdir. Romanlar da bunu anlamaya başladı o yüzden gittiler Güzel Parti diye bir parti kurdular. Parti kurulalı bir yıl oldu inşallah ülke adına da faydalı olur.

ÖNDE GİDEN ARKADAŞLARA SAHİP ÇIKALIM

Son olarak temsil ettiğiniz kitleye söylecek sözleriniz var mı?

Birlik beraberlik öneriyorum. Kimse kimsenin arkasında dedikodu yapıp konuşmasın. Önde giden arkadaşlara sahip çıkalım. Bu toplumun bir yere gelmesini istiyorsak sesimizin duyulmasını istiyorsak hem siyasetin hem ticaretin içerisinde muhakkak bizden birinin olması gerekiyor. Bu anlamda yol almış arkadaşlarımızı destekleyelim. Ticareti ve siyaseti bir araya koyabilirsek ekonomimiz güçlenecek, eğitimi, barınmayı ve istihdamı bu şekilde çözeceğiz çünkü parasız hiçbir şey çözülmüyor. dedi

RÖPORTAJ : CELAL KARAALİ

KENT YAŞAM GAZETESİ